De Kruisiging.
De greep van het instituut Rooms-Katholieke Kerk is diep verankerd in onze cultuur. Juist in deze aanloop naar Pasen ervaar ik hoe moeilijk ik los kom van de beelden en opvattingen die mij in de jaren vijftig zijn ingeprent. Alsof ik daarop gekruisigd ben.
Pasen, dat is de kruisiging, het zoenoffer, het ultieme lijden en tenslotte de overgave. De opstanding daarna was iets mysterieus waaraan ouders en priesters maar gauw voorbij gingen.
The Passion
Neem nu The Passion, wereldwijd een grote hit. Die houdt op bij de kruisiging. Dramatisch moment, groots in de theatrale uitvoering. Maar het bevestigd het uiterlijke en afschuwelijke beeld van de lijdende Christus. Geen moment aandacht voor wat de kruisiging werkelijk betekenen kan. Als ik al ga kijken wordt ik vast en zeker weer gevangen in die eenzijdige presentatie, die verkrachting van het Christusverhaal tot een persoonlijke gebeurtenis.
Geen offers meer
De betekenis van het leven van Christus is veel groter en veel meer omvattend dan wat de formele kerk ons wil doen geloven. De komst van Christus en zijn broeder Boeddha betekent een omwenteling in de menselijke geschiedenis en het menselijk bewustzijn. We maken een sprong van uiterlijk naar innerlijk.
Beide Meesters vertellen dat God of Boeddhanatuur niet buiten ons is maar in ons.
De noodzaak van bloedoffers en zoenoffers is dan niet meer nodig. Er hoeven geen goden meer gunstig gestemd te worden met dierenoffers of mensenoffers. De verlossing, de verlichting, ziel en zaligheid liggen in onszelf. Maar zolang we op de schatkist blijven zitten blijft die schat verborgen.
Boeddha is wijsheid, God is liefde en wij hebben beiden in ons, wij zijn liefde en wijsheid. Dat we er niet naar leven of durven leven is onbegrip en onwetendheid met alle ellende die dat dagelijks in de wereld voortbrengt. Juist dát is het kruis en de kruisiging.
Wat brengt de Paasgedachte dan echt?
De Hof van Gethsemane verhaalt over de zielestrijd: voeg ik me weer bij de slapende kudde of blijf ik staan voor wat ik weet, beleef en geloof? Durf ik, kan ik de eenzaamheid aan om voorbeeld in liefde te zijn, zonder oordeel over de kudde en haar kruis, in compassie met de onwetendheid? Kan en wil ik de pijn en angst die ik zelfs in mijn directe omgeving zie, dragen? Durf ik de weg verder te gaan?
Het laatste avondmaal symboliseert het samen delen en integreren van de eenheid met God en de broederschap van de mens. De veelomvattendheid daarvan is nauwelijks te ervaren, laat staan te begrijpen. De moeizame (en leerzame) weg naar die integratie zien we bij de inspanning die het kost om tot politieke oplossingen te komen in bijvoorbeeld de Verenigde Naties of nu de vluchtelingencrisis. Maar evenzogoed bij het oplossen van burenruzies.
De kruisiging.
Over de betekenis van het kruis valt veel te zeggen. Maar dat later.
De kruisiging verbeeldt het proces dat de mens en de mensheid gaan om los te komen van ons gevangen zijn in tijd en ruimte. In boeddhistische termen: om het voorwaardelijk bestaan op te laten lossen in het onvoorwaardelijk bestaan.
Goede Vrijdag symboliseert daarom niet de kruisiging maar juist het los komen van het kruis, uitgedrukt in de zin: ‘Het is volbracht’.
Zeven uitspraken zijn toegeschreven aan Christus terwijl hij de kruisiging onderging. Elk is een aanwijzing over de stappen naar groter bewustzijn. Kerngedachte in dat grotere bewustzijn is de vestiging van God’s koninkrijk op aarde. God is niet te ontmoeten in een later hiernamaals of een verre hemel ergens in het uitspansel. Gewoon hier en nu, op aarde, in onszelf.
Ik citeer de zeven uitspraken zonder commentaar. Mediteer er eerst zelf eens op en breng ze in verband met de kerngedachte. Onderzoek waar je op aangeleerde opvattingen en beelden stuit. Wat raakt je, waar voel je weerstand, hoe raak je in verwarring? Neem een uitspraak en neem waar wat je reacties zijn. Verander daar niets aan. Laat het zijn zoals het komt. Wees de Getuige. Ga er in ieder geval niet rationeel over nadenken. Het zijn immers mystieke teksten die hun betekenis alleen via innerlijke beleving openbaren.
- ‘Vader, vergeef het hen want ze weten niet wat ze doen’
- ‘Heden zult gij met mij zijn in het paradijs (de zaligheid)’
- ‘Vrouw, ziedaar uw zoon.’ Daarna zei hij tot de leerling: ‘Ziedaar uw moeder.
- ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?’
- ‘Mij dorst’
- ‘Het is volbracht’
- ‘Vader, in uw handen vertrouw ik mijn geest’