Foto van Filip Mroz
Oefening voor luie boeddhisten. Aflevering1
Op mijn facebook pagina Dharma Activist noem ik mijzelf een luie boeddhist. In Alan Wallace's boek 'The Bridge of Quiescence' interviewde hij een reeks vooraanstaande lama's en yogi's.
Ze klaagden allemaal dat zo weinig boeddhisten hun grove geest echt voldoende hebben getemd om de subtiele grond van bewustzijn te bevrijden en allesomvattend oerbewustzijn te realiseren. Een oefening voor luie boeddhisten is dus geen luxe.
De luie boeddhist die ik ben heeft in ieder geval zijn gewone bewustzijn nog niet voldoende geoefend en raakt dagelijks nog verstrikt in de gewoonte voor werkelijk aan te zien wat niet werkelijk is. Het oerbewustzijn heeft hij zeker nog niet gerealiseerd. Misschien ben ik een boeddha in het diepst van mijn gedachten, maar daarmee leef ik die Boeddhanatuur nog niet.
Dromen met Headspace
Ik vind het eerlijk gezegd ook niet een gemakkelijke opgave. In ons consumententijdperk met gemaksproducten liggen verlichting, verlossing en bevrijding op de onderste plank in de schappen.
Mocht je in de verleiding komen door je knieën te gaan dan zijn er de instant goeroes met hun meditatie apps die roepen dat het veel gemakkelijker kan. Headspace brengt je binnen 5 minuten in de gewenste droomachtige toestand en stilt elk verlangen om echt werk te maken van wijsheid en mededogen.
Jezelf redden
In de jaren dat ik therapeut was heb ik veel over mijzelf geleerd. Je kunt een ander slechts zover helpen als je jezelf kent. Dat durf ik nu wel te zeggen.
Over welk ‘zelf’ gaat het dan? Op een bepaald moment in meditatie valt dat ‘zelf’ uiteen. Het blijkt niets anders te zijn dan een beeld, een samenraapsel van gedachten, zintuiglijke indrukken, snapshots van verleden en toekomst. Als een aaneenschakeling van facebook-stories.
Dat is schrikken. Je zwemt ineens in open water zonder oevers. Je zoekt houvast, een anker, iets wat je zal redden. Dat is raar. We zijn als een gevangene die wil ontsnappen maar niet door de tunnel van bevrijding durft. Hij stopt, twijfelt en wordt gepakt.
Dicht bij jezelf blijven
Zo zitten we op ons meditatiekussen. Met verlangen dat het onderspit delft tegen angst voor het onbekende. Vol twijfel deinzen we terug. Het is daarom waardoor mediteren in je eentje zo moeilijk is.
De meeste mensen, ik ook, hebben iemand nodig die aanmoedigt, die de weg weet, die met je meegaat. Goed gezelschap, je leven lang.
“Dicht bij jezelf blijven”, horen we dikwijls als we in een lastige situatie verkeren. Bedoelen we daar dat kunstmatige beeld mee dat we van onszelf hebben?
Ik denk iets anders. Zenleraren spreken over het oorspronkelijk gelaat. Daarmee verwijzen ze naar wie we zijn voordat onze ouders geboren waren. Dichtbij jezelf ligt de schat die de gevangene bevrijdt. “Om jezelf te vinden moet je jezelf kwijtraken” zeggen ze. Hoe werkt dat?
De schat voorbij het zelf
In de Netflix serie Borgen wordt schrijver Bayanov door politici bestempeld als een terrorist. Hij wordt in Denemarken gearresteerd. Veel landen steunen zijn uitlevering uit economische en geopolitieke overwegingen. De vrouwelijke Deense premier laat hem naar Frankrijk ontsnappen.
Wie op een meditatiekussentje gaat zitten, wie serieus het oorspronkelijk gelaat wil ontmoeten, wie de schat voorbij het ‘zelf’ wil delven is niet goed snik, is een dromer, een utopist, een idealist. Voor China is de Dalai Lama mogelijk een terrorist. Gelukkig is hij ontsnapt in 1959.
Dus pas op. Met alle mogelijke middelen wordt geprobeerd om je weer in het gareel te krijgen. Social media, games, advertenties, nieuwscommentaren, , gokpaleizen, , de nieuwste techsnufjes, alles werkt eraan mee om jou terug te winnen voor het spel van materialisme en kapitalisme. The Brave New World.
Goed in het begin
Genoeg gemopperd. Heb jij nog enige hoop voor de mensheid en ben je zo gek dat je de weg naar bevrijding van alle illusies, van alle teleurstellingen, van alle lijden wilt gaan volgen? Niet alleen voor jezelf maar voor alle leven?
Dan laat ik je graag kennis maken met de belangrijkste oefening die het boeddhisme kent. Ik leen die van Jon Norris, een monnik in de Kagyu traditie van mahamudra. Dit is het begin, deel 1 van de vier.
Stel je voor dat de volgende acht instructies met tussenpozen worden uitgesproken tijdens een meditatie van vierentwintig minuten. Je kunt ze uitprinten en hardop voorlezen, of je kunt ze gewoon voorlezen op een mobiele telefoon die zich voor je meditatiekussen bevindt.
Neem gewoon comfortabel plaats op je kussen, lees de eerste regel instructie en probeer het drie of vier minuten. Probeer dan de volgende regel, enzovoort. Geef jezelf minstens 24 minuten om de reeks te voltooien, maar 45 zou beter zijn. Hier gaan we:
Acht instructies die je op weg helpen
~ De gong klinkt, en een zachte stem fluistert in je oor ~
1. Gezeten op je kussen in de zevenvoudige houding van Vairocana, zet je lichaam, spraak en geest in hun natuurlijke staat. Laat de zorgen van de wereld van je schouders vallen. Ontspan gewoon in stilte en adem normaal. Volg je ademhaling een paar cycli als je hulp nodig hebt om je spanning los te laten en je discursieve gedachtestroom tot rust te brengen. Ga gewoon rechtop zitten en laat de chaos van de wereld los.
2. Nu... terwijl je bewustzijn rustig op zijn eigen plek rust, richt je het licht van je bewustzijn op je lichaam. In plaats van ons te concentreren op de bewegingen van de geest, gaan we deze meditatie beginnen door ons te concentreren op de bewegingen van het lichaam. Laat het object van je mindfulness het hele somatische veld zijn van de tactiele sensaties van je lichaam. Observeer dit veld van sensaties en gevoelens alsof je het van een afstand bekijkt. Identificeer je niet met de bewegingen als 'jouw' sensaties, versmelt er niet mee, maar observeer gewoon hun aard... zie ze als eigenaarloze verschijningen die in de ruimte ontstaan en weer oplossen in de ruimte.
3. Wat er vanaf hier ook ontstaat, observeer gewoon de essentiële aard ervan zonder een zweem van controle of manipulatie. Observeer de bewegingen alsof je een buitenlichamelijke ervaring of een droom hebt. Observeer ze niet-conceptueel zonder zo veel als een label om ze te identificeren als een 'twinkeling' of een 'geeuw' of een 'nies' of een 'pijn' of een 'jeuk', enz. Observeer gewoon de eb en vloed van wat in en met je lichaam gebeurt.
4. Nu je ophoudt met het labelen van deze bewegingen van het grove lichaam, kun je ze beginnen te ervaren als een subtiel lichaam van rauwe naamloze energieën die door een matrix van kanalen en centra stromen. Nogmaals, probeer ze niet te manipuleren; laat ze stromen en vestigen in hun eigen natuurlijke staat. Merk op hoe ze op natuurlijke wijze synchroniseren met de ademhaling.
5. Naarmate je je dieper in deze vredige en natuurlijke staat nestelt, blijf je cognitief betrokken, maar zonder cognitief te fuseren met specifieke details, zelfs niet de harde, zoals een stekende pijn in je knie. Label het niet; klamp je er niet aan vast; probeer het niet eens te vermijden. Laat het gewoon los. Laat je bewustzijn zich uitgebreid bewust blijven van de hele ruimte van het lichaam en de gebeurtenissen die daarin plaatsvinden.
[Om dit naakte bewustzijn in stand te houden, is de stilte van je conceptuele geest essentieel. Op het moment dat je er intellectueel over begint na te denken, zul je de praktijk verslaan.]
6. Nu het lichaam diep ontspannen is, gaan we de focus van ons bewustzijn verleggen van het veld van het lichaam naar het veld van de geest. Laat het licht van je bewustzijn de ruimte van de geest verlichten. Zonder te benoemen, te fuseren of vast te klampen, observeer je de objecten en bewegingen van de geest. Observeer ze als eigenaarloze lege verschijningen die in de ruimte ontstaan en weer oplossen in de ruimte. Gedachten, emoties, visioenen, wat zich ook voordoet, observeren hun essentiële aard zonder te labelen of te herformuleren of samen te smelten of te reageren op hun inhoud. Merk gewoon op hoe ze synchroniseren met de ademhaling. Ga zo verder.
7. Nu... zonder verlangen of afkeer... zonder hoop of angst... houd je lichaam zo stil als een berg en je bewustzijn zo stil als ruimte. Laat je zintuigen loskomen van alle sensuele verschijnselen en rustig worden als een windstille zee. Als een extern fenomeen er nog steeds in slaagt om je aandacht te trekken, zie het dan als niets meer dan een droom en laat het los. Als een herder die tevreden naar een kudde schapen op een open weide kijkt, observeer je de bewegingen van lichaam en geest alsof ze van veraf komen... zo lang mogelijk zo doorgaan...
8. En tot slot zijn we klaar om de cirkel rond te maken. Richt het licht van je bewustzijn naar binnen op zichzelf... naar binnen op de toeschouwer die het veld van het lichaam en het veld van de geest als van veraf heeft geobserveerd. Observeer de Getuige en let op de essentiële aard ervan. Kijk steeds weer goed naar die staat van zijn tot er een zekere helderheid van inzicht ontstaat. Als die Getuige bestaat, wat zijn dan de kenmerken ervan? Als die niet bestaat, welke conclusie trek je dan…
De gong klinkt weer.
Hoe ziet de wereld er nu uit?
