Stilte, beweging en bewustzijn | Jon Norris
Het combineren van samatha-eenpuntige rust en vipashyana-inzicht in een naadloze en spontane staat van rigpa is al meer dan duizend jaar een kenmerk van het Tibetaans boeddhisme. Na zoveel tijd hebben de diverse scholen en lerarenlijnen van Tibet talloze variaties op dit thema ontwikkeld ... zozeer zelfs dat toen Jamgon Kongtrul de Grote ze vergeleek, de details vijf grote encyclopedieën vulden.
Sommige scholen kiezen voor een geleidelijke aanpak, terwijl andere meer van het spontane zijn. Sommigen gebruiken uitgebreide methoden, terwijl anderen directer zijn. Voor studenten met de veel aanleg en motivatie bieden mahamudra en dzogchen manieren om het pad van meditatie in dit leven te voltooien.
Maar ondanks al deze variëteit gebruiken bijna al deze systemen nog steeds samatha en vipashyana om door de grove niveaus van de geest naar de subtiele transcendentie te snijden, van waaruit de illusie van een afgescheiden zelf gemakkelijker kan oplossen in primordiaal bewustzijn.
Drie van mijn favoriete Tibetaanse auteurs over het onderwerp doorsnijden (trekchö) zijn Karma Chagmé, Dudjom Lingpa en Ju Mipham, en ze gebruiken allemaal een vergelijkbaar model van bewustzijn. Het is een triade die bestaat uit stilte, beweging en bewustzijn. Wat hieronder volgt, zijn mijn eigen aantekeningen over deze triade gesynthetiseerd uit hun wijzingen. Ik heb ook een paar klompjes wijsheid van Kyabje Dudjom Rinpoche toegevoegd.
Het resultaat kan worden gebruikt als een geleide meditatie om rust en inzicht te brengen in eenpuntigheid. Het idee zou zijn om dit te lezen terwijl je in de zevenpuntshouding van Vairocana zit, en het te valideren door zelf naar het innerlijke landschap van de geest te kijken.
Terwijl je in een kalme maar levendige staat van meditatie bent, merk je op hoe gedachten en verschijningen ontstaan, wonen en verdwijnen door de zes zintuigdeuren van bewustzijn. Kijk naar alles wat ontstaat alsof het van veraf komt, zonder er intellectueel iets van te maken. Concentreer je op de rauwe sensaties in plaats van af te glijden in je gebruikelijke percepties en mentale dialoog.
De belangrijkste stap hier is om het oppervlak van de geest op te merken wanneer het verstoken is van gedachten. Dit wordt stilte genoemd. Wanneer gedachten of verschijningen dat kalme oppervlak verstoren, wordt dit beweging genoemd. Of het nu stil is of in beweging, het vermogen van de geest om zichzelf te kennen is wat we bewustzijn noemen. Maar nogmaals, het opmerken van stilte is de sleutel. Als je nooit een moment van stilte herkent, zul je je niet bewust blijven (marigpa) van hoe verloren je bent in de stroom van beweging.
Laat je geest zoveel mogelijk ontspannen in een staat als een kalm helder meer. Al snel zal een beweging verschijnen als een rimpeling op dat lichtgevende oppervlak. Volg die beweging niet. Als je dat doet, ben je het moment van bewustzijn kwijt. Ga terug en probeer het opnieuw. Laat geen enkele beweging onopgemerkt voorbij gaan, maar raak er tegelijkertijd niet aan gehecht. Wees je ook bewust van de stilte zonder in een mistachtige lethargie te vervallen. De geest die op deze manier in de geest rust, staat bekend als blijvend (nepa).
Als je serieus op deze manier mediteert, zonder te verdwalen in de stroom van de gedachtestroom, zal er een moment van openbaring komen waarop tekenen van shamatha spontaan zullen ontstaan. Deze tekens of meditatieve ervaringen (nyam) worden beschreven als 'gelukzaligheid als de warmte van een vuur', 'helderheid als het licht van de dageraad' en 'niet-conceptualiteit als een oceaan onbewogen door golven'.
Probeer deze staten niet te dwingen om te verschijnen en probeer ze niet te blokkeren wanneer ze dat doen. Blijf gewoon wakker, bewust en onthecht. Hoe meer je op deze manier oefent, hoe gemakkelijker het wordt. Uiteindelijk zul je zo ontspannen worden in je meditatie dat het verlangen om te bewegen zal verdwijnen. Een gevoel van welzijn zal over je heen komen, zo plezierig dat je die staat nooit wilt verlaten. Een lichtgevende helderheid zal je geest vullen tot het punt dat je niet weet of het dag of nacht is.
Gelukzaligheid is een uitstroom van beweging, nonconceptualiteit is een uitstroom van stilte, en helderheid is een uitstroom van bewustzijn, en hoewel ze vooruitgang betekenen, kunnen ze ook verduisteringen worden. Welk teken je meest hardnekkige obstakel zal worden, hangt af van je boeddhafamilie.
De werkelijke aard van gelukzaligheid is de nirmanakaya, en zich eraan vastklampen leidt tot wedergeboorte in het verlangenrijk. De werkelijke aard van helderheid is de sambhogakaya, en zich eraan vastklampen leidt tot wedergeboorte in het vormenrijk. De werkelijke aard van nonconceptualiteit is de dharmakaya, en zich eraan vastklampen leidt tot wedergeboorte in het vormloze rijk. Het maakt niet uit welke van deze nyam-ervaringen opdoemen als afleiding, de sleutel is om het stabiele en ongefragmenteerde bewustzijn van het bewustzijn zelf te behouden.
De eerste fase van deze beoefening wordt 'shamatha met tekens' genoemd, maar wat bedoelen we daarmee? Een teken is niet alleen een verschijning; het is een verschijning die tot referent is gemaakt. Met andere woorden, het is een verschijning die je hebt verdrongen door het een identiteit en een conceptueel label en een status te geven alsof het los van jezelf bestaat. De meditatieve ervaringen van gelukzaligheid, helderheid en nonconceptualiteit vallen in de categorie tekens wanneer je je eraan vastklampt op deze dualistische manier. Dus stop met vastklampen... laat ze zijn!
Op dit punt kunnen we de vooruitgang verbeteren door 'shamatha zonder teken' te beoefenen volgens de instructies van mahamudra of dzogchen. We moeten het bewustzijn ondersteunen dat alle gedachten, verschijningen en ervaringen ontstaan in een samsarische geest. Zoals de 9e Karmapa het bondig verwoordt: "Schijn is geest."
Door direct in de essentie van deze geest te kijken, ongeacht of deze beweegt of stil is, zul je gaan herkennen dat je talloze gedachten leeg zijn van elke autonome identiteit. En toch... deze leegte is geen ruimte-achtige leegte; het is versierd met onophoudelijke helderheid - volledig bewust en volledig bewust.
Wanneer we vertrouwd raken met deze lege helderheid, kunnen we zien dat de samsarische geest en het oerbewustzijn geen twee afzonderlijke gronden zijn, maar een onafscheidelijke eenheid! Nadat zo het oog van grote wijsheid is ontsloten, beginnen zelf en anderen op te lossen in ongerept bewustzijn. Voor de meesten van ons zal het bereiken van deze perfectie een toegewijde periode van eenzame retraite vereisen.
Rusten in dat gelukzalige, lichtgevende, niet-conceptuele bewustzijn terwijl je in een retraiteomgeving of een meditatieruimte bent, vormt beheersing van de middelmatige fase van enkele puntigheid. En wanneer dit bewustzijn zich spontaan manifesteert tijdens postmeditatie en alle vier soorten dagelijkse activiteit, vormt dat beheersing van het grote stadium van enkelvoudige puntigheid. De eerste brengt slepende episodes van grijpen met zich mee, terwijl de laatste de ononderbroken echte realisatie van het grote zegel en de grote voltooiing is. Het is alsof je de schil van onwetendheid afpelt om de naakte kern van bevrijding te onthullen.
Emaho!
Gelukzaligheid als de warmte van een vuur
Helderheid als het licht van de dageraad
Nonconceptualiteit als een oceaan onbewogen door golven
Dit is de geheime schatkamer van de dakini's!
༺ Ŧoƞpa Ɉoƞ