Wij hebben gelijk!
De afgelopen jaren nemen belangentegenstellingen toe, nationaal en internationaal. Dat niet alleen, ze botsen in steeds heviger mate. Belangen zijn er in alle soorten en maten, individueel en collectief.
Daar is op zich niets op tegen, ze zijn er gewoon. Maar we neigen ernaar om van het eigen belang een ultieme waarheid te maken. Eigen geloof of overtuiging eerst! Daar zijn in duistere tijden brandstapels voor opgericht.
In de jaren zestig hebben veel mensen het juk van de paternalistische standenmaatschappij afgeworpen. Het werden de jaren van vrijheid blijheid. Die vrijheid is gedemocratiseerd: een elitair designmeubel van Jan de Bouvrie voor elk huishouden. Een politieke partij voor elke smaak.
We zijn allergisch geworden voor elke vorm van autoriteit, gezag en geregel. Dat laten de demonstraties tegen coronamaatregelen wel zien. “Wij hebben gelijk, de overheid is onze vijand!’’
Toch wringt het
Nederland is een egalitaire samenleving. Persoonlijke ontwikkeling en vrijheid staan hoog en onaantastbaar op de waardenschaal, daar mag niemand aankomen.
Toch wringt het. De een is dikwijls net wat meer gelijk dan de ander. Wie welvarend is geniet wat meer vrijheden dan wie arm is. Wie wit is gaat voor op zwart. Gezond gaat voor op gehandicapt, ook al win je gouden medailles. Autochtoon gaat voor op andere afkomsten.
Lees hierover eens het prachtige artikel van Johannes Visser plus de boeiende commentaren : 'Een rechtvaardige wereld begint níét bij gelijke kansen in het onderwijs.'
In het geopolitieke spel is Nederland een belastingparadijs. Dat levert meer aan status en kapitaal op dan het socialistisch utopisme van oud-minister Jan Pronk.
In 1990 had ik gesprek met de Nobelprijswinnaar (1969) en econoom Jan Tinbergen (hij zegde mij zijn steun toe voor microfinanciering van kleine ondernemers in ontwikkelingslanden door collega’s in Nederland. Later is microfinanciering een groot ding geworden. Ik was mijn tijd vooruit). Hij zei letterlijk: “Als wij Afrika laten vallen, heeft dat gevolgen voor de hele wereld.” Hij maakte zich grote zorgen over spanningen die inkomensverschillen en sociale ongelijkheid zouden veroorzaken. Hij zou Occupy toegejuicht hebben.
Met of zonder Overheid
FvD hitst demonstranten op door de overheid als vijand te bestempelen. Ik heb er geen bezwaar tegen als het de regeringen van de afgelopen decennia als volksvijand zou benoemen.
De slimme koopman heeft het van de moralistische dominee gewonnen. Dat begon met het kwartje van Kok, werd voortgezet met de financiële discipline van Gerrit Zalm, tot we in het keurslijf van het 3% begrotingstekort werden geperst.
Als ZZP’er heb ik de gevolgen jaar na jaar ondervonden. Grote bedrijven en hun welgestelden hadden er veel minder last van. Onze politieke partijen waren ondertussen volledig vastgelopen in een gebrek aan visie en moed.
De overheid is niet onze vijand. Dat is een democratisch instituut, opgezet om Nederland als staat te kunnen laten functioneren, evenals de rechtspraak. Zonder overheid zijn we overgeleverd aan willekeur en het recht van de sterkste.
Natuurlijk kan de overheid misbruikt worden om het volk te bedotten en beknotten. Herinner je de DDR, de Nazi’s, Pinochet, Videla, en vandaag de dag Poetin, Trump en andere autocraten. Dus, let op wie je in de regering wilt hebben. Maar dat even terzijde.
De invloed van de vleermuispandemie
Ik heb niets tegen de Covid-19 demonstranten. Wel tegen nazivlaggen en het tuig van Voorpost dat meeloopt. De woede over decennia oprukkend neo-liberalisme moet eruit. Vroeger hadden we daar een mooi woord voor: repressieve tolerantie.
Demonstreren is daarom niet genoeg. Maar ik zou graag wat meer hoofd en wat minder emotie zien, wat verder doordenken dan het oppervlakkige ongemak, een verder zicht en breder perspectief.
Ik ben geschrokken van de invloed die Covid-19 heeft op de mentale en geestelijke conditie van vooral jongeren. Als samenleving zijn we totaal niet voorbereid geweest op de effecten van deze vleermuispandemie. Dat belooft nog wat.
Ik leef mee met de angst die mijn dochter heeft en zij niet alleen. Waar staan we eigenlijk? Zijn we zo weinig weerbaar? Hebben we ons te veel in de valkuil van consumentisme en westerse privileges laten lokken? Hebben we ons in slaap laten sussen?
Terug naar Law & Order?
Ook een egalitaire samenleving kan uitmonden in tegenstrijdige belangen. Dat is nu wel duidelijk. Moeten we dan sociale rechtvaardigheid en compassie maar opgeven?
Moeten we terug naar een samenleving van winnaars en verliezers? Of terug naar Law en Order met ‘vrijheid’ voor de aangepasten en het gevang voor de rest? Het zou zomaar kunnen gebeuren. Ik vermoed dat dit de angst is van veel demonstranten.
Blijkbaar zitten we in een soort impasse. We weten niet hoe we eruit moeten komen. Wie niet horen wil moet maar voelen, zei mijn vader vroeger. Dat zullen we de komende vijftig jaar weten. Vergeleken met wat ons te wachten staat zijn de beperkingen van Covid-19 een lachertje.
Moeder Aarde, Gaia, als leermeester
Ironisch genoeg kan dit virusdrama ook een oefening zijn; we kunnen de Covid-19 periode gebruiken als leerschool in overlevingslessen. Zonder dat we het ons bewust zijn hebben we daar een goede leraar voor. Of liever een lerares.
Moeder Aarde zal ons leren wat vrijheid betekent. Ze zal ons leren dat we niet moeten denken dat alles maar kan. Ze zal ons leren dat er grenzen zijn, grenzen die de draagkracht van de aarde heeft.
Gaia zal ons de dwang opleggen van een gezonde dampkring. Ze zal ons de illusie van vrijheid en zelfbeschikking leren.
Ze zal ons tenslotte leren dat we leven in wederzijdse afhankelijkheid met alles wat leeft en zich in miljoenen jaren heeft ontwikkeld als levend systeem.
Kortom, als we haar toelaten zullen we leren hoe we de transitie moeten maken van ik-gedreven versplintering naar een wij-gedreven samenleving.
