Ann Pettifor: ‘Het goede nieuws: er is een plan voor een betere wereld’
Uit alle macht proberen we de brand te blussen die Corona heet. Wereldwijd. Hoe erger de brand, des te meer onderzoek gedaan wordt naar de oorzaak. In geval van deze corona is de oorzaak niet die vleermuis op de markt in Wuhan. Die is aanleiding, geen oorzaak. Voor de oorzaak moeten we verder kijken. Dat doet bijvoorbeeld Ann Pettifor, gerenomeerd Britse macro-econome. Lees hieronder gedeelten uit het interview met haar dat Tine Hens op 4 april j.l. in MObe publiceerde. De link naar het hele artikel vind je onderaan.
‘Als je de wereld wil veranderen, moet je de geldstromen controleren.’ De Britse econome Ann Pettifor wijst al langer op de perverse en destructieve effecten van een geglobaliseerd financieel systeem. ‘Dit virus legt opnieuw de zwakheden bloot. We kunnen niet terug naar normaal, want normaal was een crisissituatie.’
Ingebouwde onrechtvaardigheden
‘Een economische implosie. Een grotere schok dan de beurscrash van 1929.’ In haar werkkamer die ik op mijn scherm zie, verontschuldigt macro-econome Ann Pettifor zich. Coronachaos, schokschoudert ze. Een uur heeft ze voor mij, dan moet ze haar kleinzoon via Skype helpen met zijn schoolwerk.
Ze glimlacht. ‘Het leven zoals het is in coronatijden.’
Haar leven lang bestudeerde Pettifor de mondialisering van de financiële wereld en de destructieve gevolgen ervan op onze samenleving en de natuur. ‘Als je de wereld wil veran-deren, dan moet je de geldstromen controleren.’ Daarover ging het boek 'The coming first world debt crisis' dat ze publiceerde in 2006. Daarin ontleedde ze haarfijn de ingebouwde onrechtvaardigheden en machtsverhoudingen van onbegrensde kapitaalstromen. Sindsdien geniet ze de twijfelachtige eer een van de enige economen te zijn die voorspelde wat niemand voor mogelijk hield. De klaplong van het financiële systeem in 2008.
Tussen hoop en angst
Ondertussen zijn we in coronatijden beland. Pettifor geeft toe dat haar gedachten over ‘hoe’ en ‘wat nu’ nog ongeordend en warrig door haar hoofd tollen. Ze krijgt er haar vinger niet helemaal op gelegd. Van uur tot uur, van dag tot dag wordt ze heen en weer geslingerd tussen hoop en angst, tussen optimisme en pessimisme. Omdat we, volgens haar, geen idee hebben van de omvang van de schokgolf die op ons afkomt.
Wie arm was, wordt nog armer. Wie onbeschermd is, verliest zijn laatste houvast.
Ze somt enkele cijfers van de voorbije weken op. Een voorspelde economische krimp voor de Verenigde Staten van vijf procent, voor de Eurozone van 8 procent en voor China van 13 procent. Dat is groter en vooral omvattender dan de depressie uit de jaren dertig.
‘Dit virus legt genadeloos de zwakste schakels in onze economische wetmatigheden bloot. Wie arm was, wordt nog armer. Wie onbeschermd is, verliest zijn laatste houvast. Maar ook: onze productieketens overspannen de hele wereld waardoor ze misschien wel efficiënt zijn, maar absoluut niet weerbaar. Niemand stond erbij stil dat we niet eens in staat waren onze eigen mondmaskers te naaien. Tot nu.’
......................................................................
Ideeënstrijd
Dus ja, knikt ze. Natuurlijk biedt deze crisis kansen op een grote sprong vooruit om een economie uit te bouwen die zich niet loszingt van het ecosysteem maar de rechtmatige behoeften van de mens en de noden van de natuur als uitgangspunt neemt. Tegelijk worstelt ze met de vrees dat de extreemrechtse leiders die er nu al zijn, ze noemt Bolsonaro, Trump en Orban, deze crisis zullen uitbuiten om hun nationalistische en dictatoriale verlanglijstje door te duwen.
‘Er woedt een ideeënstrijd. Tussen zij die mens en natuur willen redden en herstellen en zij die daar geen cent om geven en liefst zo snel mogelijk de financiële globalisering weer optuigen omdat ze daarvan profiteren. Want vergis je niet. Het virus mag dan al onzichtbaar zijn, even onzichtbaar zijn de geldstromen die ongehinderd blijven vloeien. Armere landen worden letterlijk opgeofferd op het altaar van het internationale financiële systeem, waarin de belangen van investeerders en kredietverleners zwaarder doorwegen dan de gezondheid van mensen of ecosystemen.’
......................................................................
Pact voor mens en planeet
Verleden jaar publiceerde Pettifor zelf The case for a Green New Deal. Hierin lijnt ze de principes uit van een economisch systeem dat goed is voor mens en natuur. Het is een economie waarin zelfvoorziening centraal staat, waarvan de zorgsector, openbare dienstverlening, onderwijs en cultuur mee het hart vormen en waarin menselijke noden geledigd worden, maar behoeften aan nog meer spullen begrensd, en waarin de overheid aan het stuur zit van het financiële systeem.
............................................................
Hoe hier beter uitkomen, was de vraag die op tafel lag. Hoe uit de puinhopen van een financiële meltdown een economie opbouwen waarin ecosystemen en menselijke waardigheid geen externe factoren zijn, maar het fundament. Herman Daly, de ecologische econoom, bij wie Pettifor school had gelopen, had het ooit omschreven als een economie die simpeler, socialer, trager en kleinschaliger is.
Wat Pettifor de mensen van de milieubeweging vooral probeerde duidelijk maken, was de link tussen krediet en uitstoot, tussen het financiële systeem en vervuiling. ‘Toename van krediet leidt tot meer CO2-uitstoot’, legde ze met tabellen en grafieken uit. ‘Je kunt niet enkel wijzen naar de vervuilende industrie, naar de ontginning van fossiele brandstoffen, je moet het financiële systeem erachter ontmantelen. De geldstromen ombuigen naar wat je wilt dat er gebeurt.’
..................................................................................
Huiveringwekkende schok
..........................................................................................
‘Instinctief voelen heel veel mensen aan dat het gangbare financiële systeem er niet is voor hen, dat het hun levens niet beter maakt. Het drama is dat totalitaire leiders als Trump, Bolsonaro of ook Modi dat ongenoegen aangrijpen om een externe vijand als schuldige aan te wijzen. Dat moeten we goed beseffen. Zo lang progressieve bewegingen er niet in slagen helder uit te leggen wat er aan de hand is, zal extreemrechts garen spinnen bij de toenemende onrechtvaardigheid.’
..................................................................................
Is het coronavirus zo’n huiveringwekkende schok?
‘Oh ja’, knikt ze stellig. ‘Deze pandemie gooit al onze zekerheden zo overhoop dat hij ruimte geeft aan tot nu ondenkbare alternatieven. Een ding dat het virus onweerlegbaar aantoont, is dat overheden razendsnel kunnen schakelen als ze overtuigd zijn van de noodzaak. Maar ook: het argument dat klimaatbeleid onbetaalbaar is, kan nu helemaal van tafel. Er is geld. Zeker als je wil investeren in een economie waar we uiteindelijk allemaal beter van worden. Maar ik herhaal het en zal het blijven herhalen: om dat te garanderen, moeten overheden de kapitaalstromen controleren en aan banden leggen.’
............................................................................
Een U of een L?
Hoe ze naar de toekomst kijkt, wil ik nog van Pettifor horen.
Ze bijt op haar lippen en woelt door haar haar. ‘Komen we hier beter uit?’ Ze zwijgt. ‘Er is geen gebrek aan ideeën over hoe het anders en beter kan. Dat staat vast. Maar de economische terugval zal zo gigantisch zijn. Sommigen hebben het over een V- of een U-vorm. We bereiken een dieptepunt en daarna trekt alles zich weer op gang.’ Ze schudt haar hoofd.
‘Ik vrees dat we eerder te maken krijgen met een L-curve. Een diepe duik en een lang, pijnlijk herstel. Zullen we erin slagen dat herstel zo te organiseren dat het sociaal rechtvaardig is en de planetaire grenzen respecteert? Niet als we vasthouden aan de oude financiële systemen. Ik denk zelfs dat dat onmogelijk zal zijn. we kunnen niet terug naar normaal. Normaal was een crisissituatie.’
Wil je het hele artikel lezen? Dat kan op: MObelgie.