Welke meditatie je ook doet, het begint met oefening in opmerkzaamheid.
Elke meditatieleraar heeft daar zijn eigen verhaal over, afhankelijk van de weg die hij zelf gegaan is. Zo ook Maarten Houtman. Hij vertelt wat de niet te vinden schat in meditatie is. (foto van Suhash Villuri)
Het leuke is dat ik Maarten Houtman in een heel andere hoedanigheid ken dan als zenleraar. In 1967/68 heb ik les van hem gehad op de Grafische School in Utrecht. In een apart gebouwtje, een paar honderd meter van het hoofdgebouw, waren de leraren verzameld die lesgaven in grafische en esthetische vormgeving.
Het was daar een anarchistisch gebeuren waar ik me heel thuis voelde. Houtman was een beetje een uitzondering. Ik herinner me hem als heel precies en gedisciplineerd. Dat probeerde hij op ons over te dragen. Dat ik hem later als zenleraar tegenkom, verbaast me niet.
Maarten Houtman
Uit zijn boek ‘Zennotities onderweg’ (1984, uitg. Ank Hermes) met een voorwoord van Karlfried Graf Dürckheim, neem ik graag dit verhaal over, zijn verhaal.
Veel leesplezier en laat liefde winnen.
Hans Orgyen Dhonden van Zanten
Constaterenderwijs
Wat is het meest opmerkelijke aan de Zenmeditatie?
Voor velen het radicale, het geheimzinnige, het krachtdadige en ook het verbluffende. Voor dit alles worden lange reizen ondernomen. Er zijn honderden, misschien wel duizenden boeken vol over geschreven. Ook het feit dat Zen, zoals wij het kennen, uit Japan komt voegt een extra glamour aan toe. De gewaden, de wierook, de eenzame tempels, de zendo, de oefenruimte met het Boeddhabeeld of niet, dit alles maakt dat we het gevoel hebben aan iets belangrijks bezig te zijn.
Maar het allerbelangrijkste, dat wat je niet missen mag, ligt heel dichtbij. Het is eenvoudig wakker worden en beseffen wie je bent. Dat betekent dus iets constateren.
Kúnnen constateren is het doel van mediteren. Zoals wij zijn leven we in voorstellingen. Ook als we denken te ervaren, ervaren we wat we ons voorstellen. Iedere zintuiglijke prikkel wordt in ons brein verwerkt tot een voorstelling in ons bewustzijn. Dat dit zo is ontgaat ons.
Uit de voorstelling stappen
We merken niet op dat we leven in onze eigen voorstellingenwereld. Of die voorstellingenwereld klopt met de oorzaak van die voorstellingen, vragen we ons nooit af.
Constaterenderwijs leven betekent dus dat je moet ophouden in vooraf gemaakte voorstellingen in je bewustzijn, uit het verleden, uit het geleerde en het reeds ervarene, te leven.
Hoe doe je dat?
Dat kun je niet doen. Je kunt je ertoe zetten opmerkzaam te worden. Opmerkzaam, aandachtig, wakker en alert.
Hoe kom je daartoe?
Door op te merken wat er nu in je gebeurt, wanneer je met iemand praat, je huis schoonmaakt, ruzie maakt, boos of gelukkig bent, veroordeelt of haat.
Alleen maar opmerken.
Alleen maar opmerken. En dan dat wat je opmerkt met rust laten.
Dus niet veroordelen, goed of slecht vinden, over doordenken. Alleen opmerken. Opmerken en verder gaan waarmee je bezig bent.
Aandachtig opmerken spoelt de geconditioneerde, vooraf beraamde, van belangen beladen voorstelling weg.
Leeg worden
Waarnemen zonder bedoeling is een zeldzaam, kostbaar, bijna onvindbaar goed. Onvindbaar omdat we het niet zoeken kunnen. Zodra we het zoeken hebben we een bedoeling. Iedere bedoeling sluit vrij, liefdevol waarnemen uit.
Nu zijn we bij de kern van de zaak. Als alles gezegd is, de boeken zijn gesloten, de leraar zijgt en we begrijpen met iedere vezel van ons lichaam dat belangeloos constateren de enige mogelijkheid is, begint de Weg.
De Weg is het oefenen. Het oefenen is het gaan. Wat we tegenkomen is onbekend. Wat jij tegenkomt, komt een ander niet tegen. Alleen jij kunt, zoals jij bent, dát tegenkomen, ervaren en beleven wat in en buiten jou is. In jou en buiten jou zijn één. Jij bent één.
De oefening is het loslaten. Al het geleerde, al het beleefde, al het ervarene loslaten. Loslaten en leeg worden. Leeg worden is gevuld worden door het onbekende. Leeg worden is de hoogste activiteit.