Zitten tot je niets weegt: Suchness en Adèle.
Als haar iets tegenzat zei mijn moeder: “Het is niet anders. Het leven is zoals het is, het gaat zoals het gaat.” Het is niet zo vreemd dat ‘Suchness’ mij bekend voorkwam. Adèle, de britse zangeres ontdekte ook hoe anders je leven is als het gaat zoals het gaat. Boeddhisten proberen met dit woord te omschrijven wat geen woorden heeft. Maar ook zij zijn gewone mensen en die kunnen niet nalaten om toch het onbenoembare in woorden te vangen. Een andere keer meer daarover.
Het nowhereland van Suchness
Het is hetzelfde als met G’d. Niet te vangen, niet te begrijpen. Niet te voelen. Zodra je één van die drie probeert breng je G’d in de menselijke dimensie of in de kosmische sfeer. G’d en Suchness staan buiten die beperking. Elk ander pogen schept een subject-object relatie en dat is per definitie een dualisme waarin jij het subject bent en God het object, oftewel een ding. Ik schrijf ‘God’ nu voluit omdat deze God een schepping is van jou, een mentale voorstelling of emotie van jou. Maar wat jij je voorstelt bij God of voelt bij God is G’d niet. Het zelfde geldt voor Suchness.
Waarom begin ik over Suchness als ik iets wil delen over verder komen met mediteren? Ik denk dat elke mens Suchness als ervaring kent maar niet herkent. Zelf heb ik een paar van die ervaringen gehad. Het is de ervaring die je overkomt wanneer je echt aan het eind van je latijn bent en elk pogen opgeeft. Het is dat moment waarin je het besef loslaat dat je spel uit is, dat het niet meer aan jou is. Dat ene, heel korte moment dat er geen weten meer is, geen bewustzijn, dat je zintuigen ziende blind lijken. Die flits bij het auto-ongeluk, de stilte net vóór de pijn van een scheiding, die steek in je hart voorafgaand aan de onpeilbare rouw als je baby sterft.
Adèle schoffelt en wiedt
Dat zijn momenten die we niet willen herkennen omdat ze vooral het verlies van ons Zelf betekenen. We bevinden ons ineens in nowhereland, elke identiteit is even weggevaagd, elke taal is verstomd. Als zoiets dramatisch gebeurt zijn we meestal nog niet toe aan dat verliezen van ons Zelf. Meestal weten we nog niet eens wat ons Zelf is. Dus, we tuigen ons op, rechten de rug, en vallen terug op wat moeders ons heeft geleerd. Dat is niet goed of slecht, het is wat we meestal doen.
Ik moest een beetje grinniken om Adèle, de Britse zangeres. Ze laat de hele wereld weten dat ze nu helemaal zichzelf is dankzij een boek dat haar betoverd heeft. “Ik ben helemaal alleen zelf verantwoordelijk voor mijn leven en mijn geluk: roept ze, “Ik hoef me helemaal niet druk meer te maken over verwachtingen die anderen van mij hebben.” Wat moet dat een opluchting voor haar zijn en dat bedoel ik positief.
Adele is haar levenstuin gaan schoffelen, wieden, snoeien en ontdekte letterlijk dat onder alle gewoonten, reacties, aanpassingen, maskers, haar Zelf verborgen lag. Het bijzondere is dat al die bodembedekkers, worteldraden en andere planten en bloemen, daar konden groeien op de energie van het bedekte Zelf. Adele ontdekte de gelaagdheid van haar leven en de gelaagdheid van haar bewustzijn.
De onvervangbare geboorte
Een vraag. Haal je een boom voor de geest. Is er iets mis met die boom? Moet die anders zijn dan hoe die is? Of is de boom gewoon de boom zoals die is. Stel je nu een wolk voor. Is er iets mis met die wolk? Of is die wolk gewoon die wolk zoals die is? Stel je nu een witte bloem voor. Is er iets mis met die bloem? Of is die gewoon die bloem zoals die is?
Als de boom, de wolk en de bloem gewoon zijn zoals ze zijn, perfect, eenmalig, altijd veranderend, er is gewoonweg geen ander zijn, als je dat beseft en voelt en laat indalen, is er dan iets mis met jou? Moet jij anders zijn dan wie je bent? Of ben jij gewoon wie je bent, perfect, altijd veranderend, uniek, er is geen ander zijn mogelijk?
Er is een mooie en beroemde bloemenpreek van boeddha die hier wel past:
''Aan het eind van zijn leven nam de Boeddha zijn leerlingen mee naar een stil meer voor onderricht.
Zoals ze zo vaak gedaan hadden zaten de leerlingen in een kleine kring om hem heen, wachtend op de lering.
Deze keer had de Boeddha echter geen woorden.
Hij reikte naar de modder en trok er een Lotusbloem uit.
Deze hield hij voor zicht. De wortels nog nat. De modder viel op de grond.
De leerlingen waren verward.
Mahakasyapa echter glimlachte. Boeddha gaf hem de bloem en zei:
'Wat ik kan zeggen, heb ik gezegd, en wat niet gezegd kan worden, heb ik Mahakashyapa gegeven.'
Mahakashyapa werd vanaf die dag de opvolger van de Boeddha.
Als je dat beseft, dat je een onvervangbare manifestatie bent, een unieke geboorte, raak je aan wat Adèle bedoelt. Dat ontdekte Zelf is een vrijheid die je nodig hebt, een ruimte die je kunt inrichten, een energie die je kunt vormgeven. Het is jouw zijn in de wereld en niemand die jouw plek kan innemen. Maar daarmee ben je er nog niet.
Het Zelf is dan wel prachtig, een schitterend juweel, een prachtig huis om je thuis te voelen, toch, met alle vrijheid die je voelt, ben je nog afhankelijk van lichaam en geest om dat Zelf te kunnen zijn. Geen lichaam, geen Zelf. Geen bewustzijn, geen Zelf.
Ook als Zelf is er vreugde en verdriet, is er ouderdom en sterven, zijn er auto-immuunziektes en kun je gek worden van alle gedachten en emoties die door je heen razen. Het Zelf hervinden is geen garantie voor blijvende vreugde en geluk.
Zitten tot je niets weegt.
Suchness is het ultieme einde van lijden, het einde van ons menselijk tekort. Dat zoiets bestaat en mogelijk is, was de grote openbaring voor prins Goutama die daardoor Boeddha, de Verlichte werd. Of in een andere context was het Jezus van Nazareth die eenzelfde openbaring doormaakte en Christus, de Verloste werd. Hun methode? Zitten tot je niets weegt. Mediteren, innerlijk gebed, contempleren en hun ervaringen delen. Suchness en zitten dus.
Dat is waarom ik al die jaren blijf mediteren. Niet om mij te ontspannen of om de stilte in mijzelf te vinden. Dat hoort er allemaal bij, maar is niet het pad dat ik ga, In oude tijden was mediteren in de Aziatische kloosters ook vooral bedoeld om jezelf te leren kennen. Niet alleen in psychologische zin maar als diepgaand onderzoek naar het eigen lijden, de oorzaken daarvan en de oplossingen ervoor.
Elke meditatiecursus gaat dus eigenlijk over persoonlijke en spirituele ontwikkeling. Maar mediteren kan tot de ontdekking leiden dat een tijdje therapie heel helpend is, meestal wanneer je merkt niet verder te komen.
Het persoonlijke en het spirituele
Persoonlijke ontwikkeling gaat over Adele’s ontdekking van het Zelf. Onze Westerse psychotherapie is, voor zover gericht op ontwikkeling en niet op kortdurende symptoombestrijding of gedragsverandering, daar waarschijnlijk beter geschikt voor dan mediteren want sneller en effectiever. Met name waar het gaat om ontdekken en transformeren van schaduwpatronen.
Spirituele ontwikkeling vraagt om onderzoek van je eigen bewustzijn, om het openen en verruimen van mentale ruimtes om samenhangen, gehechtheden, ontstaan en ophouden van gedachten en emoties, en andere subtiele bewegingen te kunnen waarnemen. Dat heeft dus een heel andere intentie dan psychotherapie. Leuk om daar een keer wat meer over te schrijven. Wie weet.
Ik ben begonnen, maar hoe nu verder?
Waarschijnlijk heb je al ontdekt hoe onrustig je eigenlijk altijd bent. Zodra je ervoor gaat zitten, thuis of in de groep, en het is stil, voel je hoe je lichaam trilt en beweegt. Niet schokkend, maar subtiel, lichtjes. Als je gaat letten op je ademhaling, lijkt het eerst alleen maar toe te nemen. Maar wat gebeurt is dat jij scherper gaat waarnemen, je voelt en ziet meer. Dat ken je inmiddels.
Belangrijk is dat je vrede sluit met wat er is, vooral als je dieper gaat luisteren. Neem bijvoorbeeld het woord ‘ik’. Zeg dat heel zachtjes in jezelf, herhaal het zo nu en dan. Luister vervolgend naar wat zich aandient, als gevoel, als beeld, als gedachte. Ga er niet mee aan de slag, maar luister verder, dieper, steeds dieper. Neem waar wat je ervan begrijpt, welk inzicht er is. Hou dat in je herinnering, in je aandacht. Het kan nu gemakkelijk gebeuren dat je overdag, onder de douche, zomaar een nieuw inzicht krijgt. Maar wat het ook is, sluit er vrede mee.
De geest tot rust brengen
Dat luisteren is er niet zomaar. Je kunt alleen goed luisteren als je niet afgeleid raakt, je concentratie kunt houden. Dat noemen we het stabiliseren van je aandacht en concentratie. Je kunt een Shine-methode gebruiken die ik van Sogyal Rinpoche geleerd heb. Je visualiseert de lettergreep AH met je voorstellingsvermogen. Sommige mensen zien dat letterlijk voor zich, anderen hebben er meer een gevoel bij. In het begin zwabbert AH een beetje heen en weer, wordt scherper of vager, is dichtbij of verder weg. Die visualisatie is een spiegel van je geest; als AH nog zwabbert, is je geest nog te onrustig. Is je geest rustig en éénpuntig, dan is AH scherp en staat als een huis. Dat is het moment om diep te gaan luisteren.
Het eerste wat je dus doet als je bent gaan zitten en je je hebt je motivatie hernieuwd, is je geest kalmeren, tot rust brengen. Als je geest rustig wordt, ontstaat helderheid. Het traditionele voorbeeld is een glas met water en modder. Als je daarin roert wordt het water onhelder. Laat je het met rust dan wordt het water helder. Roeren in de geest is je laten afleiden door je zintuigen, gedachten en emoties, door op elke prikkel te reageren. Het jeukt en je gaat automatisch krabben. Je hoort een motor voorbijkomen en je wordt geïrriteerd. Je werk komt voorbij en je gaat erop doordenken.
Jammer, het is alweer tijd. Morgen verder met een paar obstakels die je in meditatie kunt tegenkomen. Inshallah.