Meditatieavond herfstcyclus 2021 5de avond.
Begin niet direct met lezen maar mediteer eerst 10 minuten.
De ultieme compassie
Als je rondneust in het wereldje van meditatie en spiritualiteit kom je een enorme pluriformiteit tegen. Voor ieder wat wils. Ook mediteren is een consumentenartikel geworden. Maar was meditatie niet bedoeld om allesomvattende compassie te ontwikkelen? Dan heb je op zijn minst de Getuige nodig.
En vriendin van mij, Simone, ging een aantal jaren geleden naar India voor een project rond klassieke yoga. Tot haar ontsteltenis ontdekte ze dat er voor elke kwaal die een mens kan hebben wel een yogaschool bestond. Ook in het moederland India zijn yoga en meditatie ver afgedreven van hun oorsprong.
De worsteling: Moderne ethiek en een feodale structuur
Niet dat er niet vernieuwd mag worden. Z.H. de Dalai Lama is van oordeel dat het Tibetaans Boeddhisme oude leerstellingen die niet in overeenstemming zijn met moderne (neuro)wetenschappen moet aanpassen. Evenzo wil hij een einde aan de feodale en paternalistische verhoudingen die nog dikwijls in het onderricht gebezigd worden.
Hier spreekt de worsteling van het evolutionaire tweestromenland: Streven naar ethisch juist gedrag en verlichting in een feodale structuur die niet functioneel meer is. Wat een opgave!
God levert niet
Vernieuwen is één. Het kind met het badwater weggooien is twee. Dat dreigt er wel te gebeuren. In alle religies. In onze individualistische maatschappij is het vechten om een goede plek te veroveren en te behouden. Er moet geleverd worden, met hoge eisen en snel als de wind. Maar God levert niet, evenmin als Boeddha die trouwens geen God is maar een wijs mens.
Boeddhisme zonder Boeddha
Geen wonder dat veel mensen zoeken naar een quick fix, een snelle verlichting die zo min mogelijk tijd en moeite kost. Dat is naar mijn idee de belangrijkste reden waarom Dzogchen zo populair is. Voor iemand die de klok heeft horen luiden belooft Dzogchen directe en spontane verlichting. Er zijn veel leraren, Tibetaanse en westerse, die daar gretig op inspelen. Dan is er nog de ontwikkeling van seculier boeddhisme. Boeddhisme zonder Boeddha. Zoiets als godsdienst zonder God.
Consumentenmeditatie
Je kunt heel lang genieten in de spirituele snoepwinkel. Maar een snoepwinkel is er voor kinderen. Spiritueel volwassen worden is toch iets heel anders. Dat verdraagt geen quick fix met consumentenmeditatie maar vraagt een duidelijke keus, een stevig besluit en levenslange toewijding. Jammer, het is niet anders. En het maakt niet uit of je jezelf christen, boeddhist, moslim of agnost noemt, je zult aan 10.000 uur vingeroefeningen moeten geloven.
Een oude zenmeester pakte een glas van zijn tafel. “In mijn ogen is dit glas al gebroken’’, zei hij. “Ik zal het vast en zeker een keer omstoten en dan valt het in stukken. Niets is blijvend.” Hij sprak verder: “Maar nu is het nog heel. Ik geniet ervan hoe het glinstert in de zon, hoe het water erin rimpelt, hoe prettig het in mijn hand ligt. Hoe kostbaar is dit uur.”
Een mens van allesomvattende compassie
In een gerobotiseerde wereld worden er geen waterglazen meer gevoeld, zijn emoties overbodig en nemen algoritmes de beslissingen. Die lastpak van een mens zal overbodig gevonden worden en van het toneel verdwijnen. Een langzame dood.
Dat lijkt mij niet het meest gewenste scenario. Maar we zijn wel aardig op weg. Zou het niet beter zijn een andere weg in te slaan? Een weg die meer recht doet aan ons bestaan, aan de mens die we kunnen zijn, een gelukkig mens, een vreedzaam mens, een mens van allesomvattende compassie? Is dat niet waar het om draait in de religies die we ontworpen hebben?
Albert Einstein gaf een aardige quote over de richting die we kunnen inslaan:
“Een mens maakt deel uit van het geheel, dat door ons "het universum" genoemd wordt. [...] Onze taak moet zijn dat we onze cirkel van compassie vergroten, zodat alle levende wezens en de gehele natuur in al haar schoonheid erdoor omvat worden.”
De grootst mogelijke openheid
Jon Norris gaf mij een geleide meditatie die helpt om mijn compassie meeromvattend te maken. De mogelijkheid tot compassie is afhankelijk van de openheid van je geest, in welke wereld en met welk bewustzijn die ook actief is.
De grootst mogelijke openheid, wordt gezegd, is aanwezig in de Allesomvattende Eenheid, Het Eeuwig Aanwezige, de Voorwereldlijke Creatieve Bron, Boeddhanatuur.
Als we het goede voorhebben met onszelf en onze medemensen, voeden we dagelijks ons verlangen om die Ultieme Openheid en Allesomvattende Compassie te cultiveren. Dat is hard werken, elke dag. De eerste sprong die we daarvoor kunnen en moeten maken is die van Ik-bewustzijn naar het bewustzijn van de Getuige.
Geleide meditatie naar de Getuige
Deze intense meditatie bestaat uit 8 stappen, ieder zo’n 3 minuten, maar 6 mag ook. Print de tekst of lees hem vanaf je mobiel. Doe de meditatie in ieder geval niet met een grote monitor voor je neus.
Het kan een lange zit zijn, dus zorg voor een comfortabele stoel of meditatiekussen, een geschikte, rustige omgeving waarin je niet gestoord wordt.
Je kunt elke stap eerst lezen en dan mediteren, daarna de volgende stap, enz. Lees hardop, alsof iemand het voor je doet.
Ben je er klaar voor?
De gong klinkt en een zachte stem fluistert in je oor:
Stap 1: Ga comfortabel zitten.
Je zit op je meditatiekussen, je rug recht maar niet gespannen, je hoofd een klein beetje gebogen om je hals en nek ontspannen te hebben, de kaak los, je tong rust tegen je boventanden en gehemelte, je ademt door neus en/of mond. Je laat je schouders zakken, je handen rusten in je schoot, de rechter in de kom van de linker. Je duimen licht tegen elkaar. Je voeten naast elkaar of gekruist in hele of halve lotuszit. Je ogen zijn half open en je kijkt langs het puntje van je neus naar de grond iets voor je of recht vooruit de ruimte in zonder je op iets te richten. Laat je wereldse zorgen van je afglijden. Komt in de stilte tot rust en volg je natuurlijke ademhaling. Laat met elke ademhaling je gedachtestroom wat tot rust komen en spanning in je lichaam zo mogelijk oplossen. De chaos van de wereld ligt nu achter je.
Stap 2: observeer je lichaam
Je aandacht en gewaarwording rusten nu kalm in hun eigen plek. Richt dan het licht van je aandacht op je lichaam. We beginnen in deze meditatie niet met de gedachtestroom maar met de bewegingen in je lichaam. Richt de focus van je aandacht op je zintuigen, één voor één, en de sensaties die ze in je teweegbrengen. Laat je mindfulness jouw hele fysieke veld omvatten, de binnenkant en de buitenkant.
Observeer al deze gevoelens en sensaties als vanuit de verte. Zie ze niet als ‘van jou’, smelt er niet mee samen. Zie ze als zonder eigenaar, zie ze verschijnen vanuit het niets en weer oplossen in het niets.
Stap 3: observeer de fysieke bewegingen
Observeer vanaf dit punt de essentiële aard van alles wat opkomt en weer oplost, zonder er iets aan te veranderen of iets te willen controleren. Observeer zo neutraal mogelijk. Zie het alsof je droomt of uit je lichaam bent getreden en van buitenaf kijkt naar alle bewegingen, reacties en sensaties van je lichaam. Vermijdt om de verschijnselen te categoriseren of te labelen zoals ‘een gaap’, ‘ dit steekt’, ‘dit is pijn’, ‘het jeukt’, etc. Hou je aandacht eenvoudig bij de eb en vloed van de bewegingen in je lichaam.
Stap 4: observeer de subtiele bewegingen
Nu je de bewegingen van je grove lichaam niet meer labelt kun je ze gaan ervaren als subtiele stromen van neutrale energie die door een matrix van kanalen en knooppunten stroomt, jouw subtiele energielichaam. Nogmaals, observeer alleen maar, probeer er niet iets aan te veranderen of ze te manipuleren. Laat de stroom stromen op eigen wijze, haar eigen aard en natuur volgend. Neem waar hoe de energieën zich op een natuurlijke manier synchroniseren met je ademhaling.
Stap 5: onbegrensd gewaarzijn
Voel nu hoe je steviger verankerd bent in deze vredige en natuurlijke staat van zijn. Blijf wel kennen en herkennen wat zich voordoet, maar zonder je verdiepen in specifieke details, zelfs niet in de wrede zoals die stekende pijn in je knie. Geef er geen naam aan, blijf er niet aan hangen. Probeer die pijn zelfs niet te vermijden. Laat het gewoon los. Laat je bewustzijn zich open en onbegrensd gewaarzijn en blijven van de ruimte van je lichaam en alle verschijnselen die er zich in bewegen.
Om deze naakte gewaarwording in stand te houden is de stilte van je denkende, conceptuele geest absoluut een voorwaarde. Zodra je gaat nadenken over een van je gewaarwordingen, vervliegt de meditatie en is nutteloos.
Stap 6: observeer de denkende geest
Je lichaam, grof en subtiel, is nu diep ontspannen. Je kunt het focus van je bewustzijn nu verleggen van je lichaam naar het veld van het denken, van de geest. Laat het licht van je aandacht zich richten op je geest en denkvermogen. Observeer vanaf een afstandje de objecten die in je denken verschijnen, alle bewegingen die komen en gaan. Hang er geen labels aan, etiketteer niets, reageer er niet op, duik er niet in, laat je niet meenemen. Observeer nieuwsgierig aard, vorm, essentie, duur en beweging van gedachten, beelden, emoties, stemmingen, herinneringen, wat er ook maar opkomt in de ruimte van je geest en er weer in oplost. Laat de beweging de beweging, zonder enige controle of ingreep. Merk op hoe die voortdurende stroom in je denken zich synchroniseert met je ademhaling. Ga zo even door.
Stap 7: wordt een windstille zee
Hou nu je lichaam zo onbeweeglijk als een berg en je gewaarwording zo stil als de ruimte. Verblijf in die stilte zonder verlangen of tegenzin …..zonder hoop of vrees …..
Laat je zintuigen zich losmaken van hun verlangen naar bevrediging, laat ze vreedzaam worden als een windstille zee. Als iets van buiten je aandacht weet te trekken, beschouw dat als niet meer dan een droom en laat het.
Observeer de bewegingen en stromen van je geest alsof je ze van een afstand ziet, zoals een schaapherder vanaf een heuvel tevreden naar zijn kudde in de wei onder hem kijkt. Doe dit zo lang mogelijk.
Stap 8: observeer de Getuige
Het eind van de reis. We kunnen nu de cirkel sluiten. Richt het licht van je aandacht nu naar binnen, op de aandacht zelf. Richt het licht op de Getuige die het veld van je lichaam en het veld van je geest als van ver heeft waargenomen. Observeer de Getuige en de essentiële aard en natuur ervan. Onderzoek die essentiële natuur dieper en dieper, verder en verder, tot er een zekere helderheid en inzicht ontstaat. Als de Getuige betstaat, wat zijn dan de kenmerken ervan? En als de Getuige niet bestaat, wat brengt je dan tot die conclsie?
~ De gong gaat weer. Einde van deze meditatie. ~
Hoe ziet de wereld er nu uit?